Strefa nauczyciela

Metoda nauczania Flipped Classroom (zwana również flippedteaching, flippedlesson, odwrócona klasa, odwrócona lekcja, odwrócone nauczanie [1] nauczanie wyprzedzające [2], kształcenie wyprzedzające [3]) polega na zmianie kolejności nauczania z układu: praca w szkole - zadanie domowe, na: zadanie domowe - praca w szkole.

Idea metody odwróconej klasy

Metoda Flipped Classroom pozwala na zmianę kolejności wykonywanych zadań tak, aby uczeń przyswoił wiedzę teoretyczną, łatwiejszą do wykonania w domu, a w szkole wraz z nauczycielem i innymi uczniami poznał, zastosowania praktyczne poprzez rozwiązywanie zadań, ćwiczenie umiejętności, pracę w grupie oraz wiele innych. Nauczyciel przestaje być wszechwiedzącym autorytetem, nie jest już centralną jednostką lekcji, zaczyna być wsparciem dla uczniów w procesie edukacji [4]. Uczeń staje się centralnym elementem lekcji, teraz wszystkie działania składają się na jego rozwój z dostosowaniem procesu nauki do jego indywidualnych potrzeb. Nauczyciel poznając swoich uczniów lepiej wie jakie wyzwania może przed nimi stawiać, jak dostosować poziom zadań do poziomu grupy i pojedynczych jednostek. Osiągnięciem prowadzącego zajęcia będzie, gdy wszyscy uczniowie zrozumieją dane zagadnienie, a nauczyciel dostosowuje sposób nauczania do tempa pracy pojedynczych osób, bez pospieszania słabszych jednostek [2]. Flipped Classroom poza zmianą roli nauczyciela i ucznia zmienia także proces przygotowania do lekcji, jej prowadzenia i zadań po przerobieniu materiału. Przygotowanie do lekcji zmienia się całkowicie. Tradycyjnie uczeń musiał posiadać wiedzę i odrobione zadanie domowe z poprzednich zajęć, bez wiedzy w jakim celu to robi. Jednak korzystając z metody Flipped Classroom już wie co będzie na następnej lekcji, ma dostęp do materiałów udostępnionych przez nauczyciela (ale może korzystać również z innych źródeł) i ma czas na skonfrontowanie nowej wiedzy ze swoimi wcześniejszymi doświadczeniami. Już przed lekcją zrodzą się pytania, chęć odpowiedzi na nie. Dzięki temu uczeń przyjdzie na lekcje z przetworzonymi informacjami teoretycznymi, które zdążył odnieść do swojej dotychczasowej wiedzy. Przebieg lekcji zmienia się z jednostronnego wykładu nauczyciela w dwustronny dialog uczniów z nauczycielem podczas zadań indywidualnych i grupowych. Forma zajęć przestaje być nudnym siedzeniem w ławce, słuchaniem wykładu nauczyciela i sporządzaniem notatek, zaczyna być odpowiedzią na zrodzone pytania, praktycznym zastosowaniem wiedzy, systematyzacją nowej wiedzy. Zadanie domowe nie jest już potrzebne, uczeń już zrozumiał i przyswoił kolejne informacje, co więc pozostaje? Przygotowanie do kolejnych zajęć.

Główne etapy metody

Według Stanisława Dylaka [5] pracę metodę odwróconej klasy można podzielić na cztery główne etapy:

Aktywacja,
Przetwarzanie
Systematyzacja
Ewaluacja i ocena

Rys. 2. Etapy pracy z metodą flipped classrom (Opracowanie własne na podstawie [5])

Etap aktywacji

Etap Aktywacji wprowadza uczniów w pracę metodą Flipped Classroom. Nauczyciel, gdy pierwszy raz pracuje z daną grupą tą metodą, omawia główne jej założenia, jak będzie wyglądała praca z wykorzystaniem tej metody oraz jakie przynosi korzyści. Gdy grupa zna już strategię pracy metodą odwróconej klasy to wraz z nauczycielem ustalane są tematy, terminy, zasady oceniania [4]. Nauczyciel musi przedstawić uczniom jak będzie wyglądała lekcja, czego mogą oczekiwać oraz jak będzie wspierał uczniów w nauce, powinien zachęcić uczniów do zdobywania wiedzy [5]. Zachęcenie to powinno wiązać się z tematem lekcji do której mają się przygotować w ramach etapu przetwarzania

Etap przetwarzania

Przetwarzanie wiedzy polega na samodzielnym zaznajomieniu się uczniów z materiałami dotyczącymi danego tematu w domu przed lekcją. Głównie są to materiały udostępnione przez nauczyciela jak również inne, znalezione przez uczniów. W razie potrzeby uczniowie komunikują się ze sobą wzajemnie lub z nauczycielem, aby znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące tematu. W czasie tego etapu uczniowie zaznajamiając się z tematem poznają go dogłębnie i mają czas na odniesienie nowych zagadnień do wiedzy już posiadanej [5]. Przed lekcją uczeń powinien sprawdzić swoją wiedzę, aby w następnym etapie lub powracając do przygotowanych materiałów, mógł uzupełnić ewentualne braki. Sprawdzenie wiedzy najłatwiej jest przeprowadzić w formie testu na platformie, która umożliwia zarówno uczniowi, jak i nauczycielowi wgląd w odpowiedzi [4].

Etap systematyzacji

Etap Systematyzacji jest przeprowadzany w szkole i polega na uzupełnieniu wiadomości zdobytych w etapie przetwarzania. Nauczyciel znając wyniki testu, może odnieść się do wybranych punktów i je omówić, aby wytłumaczyć trudniejsze do zrozumienia zagadnienia. Uczniowie w trakcie lekcji wykonując zadania systematyzują swoją wiedzę oraz poznają jej zastosowanie. W tym etapie uczniowie poznają zagadnienie dogłębnie, stosując zdobytą wiedzę podczas wykonywania zadań oraz dyskusji w klasie.

Etap ewaluacji i oceniania

Ostatnim etapem jest ewaluacja i ocenianie, które nie zamykają całkowicie danego tematu. W trakcie ewaluacji uczniowie analizują swoją pracę nad tematem, wskazują czego się dowiedzieli, co chcieliby jeszcze zgłębić, jakie źródła najchętniej wykorzystywali i z jakich materiałów nie skorzystali, ewentualnie gdzie jeszcze mogliby szukać odpowiedzi związanych z danym zagadnieniem. Na końcu uczniowie oceniają swoją pracę zgodnie z ustalonymi kryteriami. Końcowej oceny dokonuje nauczyciel. Etap ewaluacji jest przeprowadzany na tej samej lekcji, co etap systematyzacji i ma na celu pokazanie uczniom, że żaden temat nie kończy się, lecz rodzi kolejne pytania.

Cykl Kolba

Etapy pracy metodą Flipped Classroom odpowiadają kolejnym etapom cyklu Kolba (Rys.1). Uczniowie poznają teorię, w trakcie pracy na lekcji stosują ją w praktyce, aby końcowo zdobyć doświadczenia poznawcze i dokonać przemyśleń ze zdobytej wiedzy.

Korzyści ze stosowania metody odwróconej klasy

Przede wszystkim uczeń może pracować we własnym tempie, nie zważając na czas lekcji, tempo prowadzenia zajęć przez nauczyciela. Uczeń otrzymując materiały w postaci filmu/nagrania, które może przewijać, cofać, zatrzymywać, co pozwala lepiej przyswoić wiedzę w nich zawartą. Może również otrzymać prezentację multimedialną czy notatki, przeczytać je we własnym tempie i w związku z tym lepiej wykorzystać czas poświęcony na naukę. Zajęcia prowadzone metodą Flipped Classroom pozwalają na lepsze zrozumienie treści. Przygotowanie uczniów pozwoli na bardziej efektywną pracę na lekcji. Można czas wcześniej przeznaczony na czytanie podręcznika wykorzystać na wykonanie ciekawszych, trudniejszych zadań, które w klasycznej formule uczeń musiałby wykonać w domu co mogło sprawiać trudności. Nauczyciel nie zadając zadań do rozwiązania po lekcjach nie traci już czasu na sprawdzanie ich w czasie lekcji co dodatkowo wpływa na liczbę zadań praktycznych możliwych do wykonania w czasie zajęć. Poza korzyściami głównymi są również dodatkowe takie jak przykładowo w wypadku nieobecności ucznia w szkole nie traci on możliwości uczenia się na bieżąco [7]. Poza tym uczniowie uczą się uczyć samodzielnie, sporządzać notatki oraz czytać ze zrozumieniem. Nauczyciel również zyskuje, korzystając z nowoczesnych technologii może mieć wgląd w pracę uczniów przed lekcją, może mieć dostęp do informacji czy i jak uczniowie się przygotowali do lekcji, co pozwoli na lepsze zorganizowanie najbliższych etapów nauki [2] czyli korzystanie z metody Flipped Classroom daje nauczycielowi kolejne narzędzia aby sprawdzić czy uczeń jest przygotowany do lekcji (nie trzeba tracić czasu lekcji na pytanie przy tablicy czy kartkówki). Zapewne można wymienić jeszcze wiele innych korzyści jednak te wymienione powyżej, są najbardziej widoczne w pracy metodą odwróconej klasy.

Możliwości wykorzystania metody

Metoda odwróconej klasy pozwala na wykorzystanie jej w każdej dziedzinie nauki. W literaturze można znaleźć liczne przykłady zastosowania metody Flipped Classroom w nauczaniu: chemii [7], biologii, geografii, matematyki, fizyki [3], oraz języku polskim i język angielskim [4]. Wymienione przykłady nie mówią o wszystkich zastosowaniach a jedynie podają małą część możliwego wykorzystania metody Flipped Classroom. Zastosowanie nauczania metodą odwróconej klasy zależy tylko i wyłącznie od predyspozycji i zaangażowania nauczyciela, który ma pomysł na przeprowadzenie takich zajęć.

Porównanie z innymi metodami

Spośród klasycznych metod nauczania w nauczaniu spawania najlepiej sprawdza się metoda laboratorium. Metoda Flipped Classroom pozwala na lepsze zagospodarowanie czasu spędzonego w klasie, pozwala na maksymalizację czasu poświęconego zagadnieniom praktycznym w porównaniu z metodą laboratoryjną. Różnica polega przede wszystkim na umiejscowieniu formy sprawdzającej wiedzę, na zajęciach laboratoryjnych wiedza jest sprawdzana na zajęciach, a w przypadku Flipped Classroom przed zajęciami. Wykonanie testu przed zajęciami wiąże się z takimi korzyściami jak: więcej czasu możliwego do poświęcenia na zagadnienia praktyczne, nauczyciel wie które części materiału zostały lepiej opanowane przez uczniów, a które należy dodatkowo wyjaśnić. Zajęcia dotyczące spawania z wykorzystaniem metody Flipped Classroom mogą być prowadzone w uczelniach wyższych, technikach i na różnego rodzaju kursach. Wyjątek stanowią kursy kwalifikacyjne, których wytyczne zarówno merytoryczne jak i metodyczne (przebieg, organizacja i nakład czasu na określone formy zajęć) określa Instytutu Spawalnictwa w Gliwicach.

Plany wynikowe wraz z scenariuszami

Poniżej przedstawiono plan wynikowy oraz przykładowe scenariusze zajęć ze spawania z wykorzystaniem metody Flipped Classroom